W Pałacu na Wyspie Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie trwa ostatnia odsłona Wystawy Jednego Obrazu z kolekcji Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku (The Kosciuszko Foundation). Wystawa wpisuje się w program obchodów 200. rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki. Po obrazie „Kościuszko w West Point” Bolesława Jana Czedekowskiego oraz „Lisowczycy: strzelanie z łuku” Józefa Brandta, ostatnim prezentowanym dziełem jest „Gamrat i Stańczyk” Jana Matejki. To pierwsza publiczna prezentacja obrazu Matejki dla polskiej publiczności. Towarzyszy jej bogaty program edukacyjny w postaci warsztatów dla młodzieży i dorosłych pod tytułem “ Po co nam Matejko”.
Jak głosi nota proweniencyjna opublikowana na stronie internetowej Muzeum Łazienki Królewskie, obraz do Fundacji Kościuszkowskiej został przekazany przez Josepha F. Lestera w 1950 r. Jak się wydaje wcześniejsze losy płótna są nieznane. Tymczasem jesteśmy w posiadaniu niepublikowanych i nieznanych dotąd informacji związanych z pochodzeniem dzieła Matejki.
Obraz ten był częścią kolekcji należącej do dr Alberta Adamkiewicza (1850-1921) – polskiego lekarza patologa narodowości żydowskiej, neurologa i neuroanatoma, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1872 r. Adamkiewicz jako zdolny i wyróżniający się student trzeciego roku Uniwersytetu w Würzburgu otrzymał pierwszą nagrodę w konkursie i tytuł doktora medycyny za pracę na temat urządzeń tamujących krwawienie. W 1876 r. wykładał patofizjologię na Uniwersytecie w Królewcu. Przez pewien okres pracował w jednym ze szpitali w Berlinie. W latach 1879 do 1892 kierował wydziałem Patologii Ogólnej i Doświadczalnej na Uniwersytecie Jagiellońskim. W międzyczasie, w 1888 roku dokonał konwersji na katolicyzm. Jego obiecująca kariera uległa załamaniu po ogłoszeniu na początku lat 90. XIX w. kontrowersyjnej i jak się później okazało błędnej teorii dotyczącej odkrcia pasożyta wywołującego nowotwory. Poddany ostrej krytyce przez środowisko naukowe i akademickie, Adamkiewicz opuścił Kraków i wyjechał do Wiednia, gdzie zmarł w zapomnieniu w 1921 r.
W październiku 1926 r. wiedeński Aauktionshaus für Altertümer Glückselig Ges. M.B.H. wystawił na aukcji spuściznę po Adamkiewiczu. Wśród dzieł sztuki użytkowej znalazł się również liczący 35 pozycji katalogowych zbiór malarstwa, w tym płótna malarzy polskich: Adamowicza, Fabiańskiego, Rozwadowskiego, Szyndlera. Pod pozycją numer 252 znajduje się nota wraz z reprodukcją poświęcona obrazowi Jana Matejki „Gamrat i Stańczyk”. Nie widomo kto został nabywcą obrazu.
Na szczęście obraz przetrwał do naszych czasów i od 15 lutego do15 kwietnia 2018 r. możemy go podziwiać w Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie.
Bibliografia
- Katalog aukcyjny: Nachlass Universitätsprofessor Dr. Julian Albert Adamkiewicz, Aauktionshaus für Altertümer Glückselig Ges. M.B.H., Wiedeń, październik 1926 r.
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Albert_Adamkiewicz
- https://www.lazienki-krolewskie.pl/pl/wydarzenia/wystawa-jednego-obrazu-5
